Steengoed van de renaissance

Stripverhalen op kruiken van Raeren

In de tweede helft van de 16de eeuw lanceerden de pottenbakkers een nieuw revolutionair kruiktype. Uit de tot dan toe ronde buikvorm ontwikkelden zij een meer gestructureerde kruik met een voet, een cilindervormig middengedeelte, een schouder en een hals.

Door deze cilindrische kruikvorm werd het mogelijk om – in plaats van de tot nu toe gebruikte wapens en medaillons – een fries te gebruiken die met behulp van beelden en tekst een verhaal vertelde (zoals onze strips nu). Religieuze en profane motieven dienden tot het vermaak van de gebruiker en maakten de keramiek van Raeren tot een gegeerd object.

Als de boeren dansen

Één van de meest populaire motieven op de Raerense kruiken van de 16de eeuw is de boerendans. Dit motief vindt men ook vaak terug in de schilderkunst van deze tijd en duidt op de veranderende tijdsgeest.Tegelijkertijd krijgen we een interessant beeld van de toenmalige feesten. De reliëffries met de boerendans, waarvan er meer dan 30 varianten bestaan, werd gesneden naar een gravure van de “Nurnbergse Kleinmeister” Hans Sebald Beham (1500-1550).

De meest gebruikte tekst op de boerendanskruiken luidt :
GERET DU MUS DAPER BLASEN
SO DANSSEN DIE BUREN ALS WEREN SI RASEN
FRI UF SPRICHT BASTOR
ICH VERDANS DI KAP MIT EN KOR

Susanna, Judith en het kerstkindje

Vele motieven van de Raerense friezen zijn van religieuze oorsprong. Het meest geliefd was zeker de geschiedenis van de kuise maagd Susanna uit het Oude Testament. Eveneens uit het Oude Testament stamt het verhaal van Judith. Motieven uit het Nieuwe Testament zijn o.a. de onthoofding van Johannes de Doper of de geboorte van Jezus. Religieuze motieven waren gebruikelijk om de vroomheid van de bevolking te bevorderen, zelfs bij het eten en drinken.

Politieke propaganda

De pottenbakkers van Raeren beeldden niet alleen religieuze maar ook profane motieven op hun kruiken uit, zoals o.a. scènes uit de Griekse en Romeinse mythologie. Ook landknechten, t.w. soldaten die vochten in de 30-jarige oorlog, wapens en wereldberoemde personen waren een geliefd motief. Daarnaast waren er ook louter decoratieve kruiken met geometrische vormen of versieringen met bloemen. Sommige kruiken dienden ook als politieke propaganda, bijvoorbeeld kruiken met friezen, die keurvorsten of andere Europese heersers afbeelden.

Nieuwe kleuren

Als men bij een ovenbrand geen zuurstof in de oven laat, wordt de keramiek grijs in plaats van bruin. Dat komt door de ijzeroxide in de klei, die alleen door contact met zuurstof een bruine kleur veroorzaakt. De pottenbakkers ontdekten dit tegen het einde van de 16de eeuw en bestreken hun vaatwerk met kobalt voor het gebrand werd.

Daardoor ontstond een grijsblauwe kleur, iets wat volledig nieuw was. Iets later werd deze techniek overgenomen door pottenbakkers die naar het Westerwald verhuisden, waar men tot op heden grijsblauwe keramiek produceert. Aangezien deze pottenbakkers daar in hun stijl verder werkten, is het moeilijk om een verschil te maken tussen het steengoed van Raeren en dat van het Westerwald einde 16de – begin 17de eeuw.

Baardmannen

Sinds alle tijden beeldt de mens zichzelf op een kunstzinnige wijze uit. Dit geldt ook voor de pottenbakkers die al in de 15de eeuw zogenaamde gezichtskruiken produceerden. De kruik dient als hoofd waarbij de gezichtstrekken ingekerfd en gemodelleerd worden. In de 16de eeuw werd dit gebruik overgenomen door de pottenbakkers van Frechen.

Zij maakten zogenoemde baardmannen. Deze waren vooral in Engeland zeer populair. Ook de pottenbakkers van Raeren produceerden een groot aantal baardmankruiken. Vanaf de 17de eeuw veranderde de baardman in dierenmaskers en duivelskoppen (zgn. grotesken).

Sla jij mij, zo steek ik jou ...

Er zijn meer dan 700 verschillende inscripties bekend, die de beelden uitlegen of aanvullen.Het gaat o.a. om religieuze zinspreuken maar men vindt ook drinkspreuken en obsceniteiten. De teksten zijn in het Oud-Duits, het
Oud-Nederlands en in het Latijn opgesteld. Vooral Ian Emens Mennicken liet zijn gedachten bij het werk afdwalen en legde ze in de versieringen voor het nageslacht vast.